Wat gaan we daarvoor doen en wat gaat het kosten 2019?

Het gemeentefonds bestaat uit twee delen: De algemene uitkering en de zogeheten decentralisatie- en integratie-uitkeringen, waaronder die voor het sociaal domein. Het bedrag dat Den Haag uit het gemeentefonds ontvangt, kan jaarlijks veranderen. Dit heeft verschillende oorzaken.

Door compensatie voor inflatie, door compensatie voor de groei van de bevolking, door extra kortingen van het Rijk of doordat wordt meegedaan met bezuinigingen of extra bestedingen van het Rijk (trap op en af) kan de algemene uitkering groeien of krimpen. Dit vertaalt de gemeente in één groeicijfer, het zogeheten ‘accres’. De raming van het gemeentefonds is gebaseerd op de Rijksramingen, zij het dat de gemeente deze op basis van eigen inzichten actualiseert. Om echter een objectieve basis te bieden voor het coalitieakkoord zijn in het Budgettair Kader 2018 (RIS 299541) de accressen uit het regeerakkoord aangehouden. In het coalitieakkoord is dat voor 2019 met +¼% bijgesteld (=€ 2.125mln.) en in 2023 met -¼%:. De huidige economische groei duurt al relatief lang. Een recessie kan de groei van het gemeentefonds aantasten als die leidt tot lagere rijksuitgaven vanwege het ‘trap op en af’-principe.

*De accrespercentages uit de meicirculaire 2018 zijn exclusief de extra kortingen die het Rijk oplegt, en geven dus een te optimistisch beeld.

Het bedrag dat de gemeente ontvangt uit het gemeentefonds kan ook veranderen door een herverdeling tussen gemeentes. Dit is echter voorlopig niet aan de orde. Per 2021 wil het Rijk een forse herverdeling doorvoeren. Dat is nog niet in de begroting opgenomen, omdat niet in te schatten is of dat positief of negatief voor de gemeente Den Haag zal uitwerken.

Ten slotte kan het bedrag dat de gemeente ontvangt ook wijzigen door compensaties voor taakwijzigingen en vanwege wijzigingen van de bekostigingsmethoden. Hiervoor volgt de gemeente in principe de circulaires van het Rijk. In 2019 is er sprake van een grote verschuiving binnen het gemeentefonds. Het grootste deel van de budgetten van het sociaal domein zijn vanaf 2019 geen aparte integratie-uitkering meer, maar onderdeel van de algemene uitkering. Daarbij is expliciet de bedoeling van het Rijk dat dit zonder herverdeeleffecten gaat. Het leidt daarom niet tot een begrotingswijziging. Voor het deel van het sociaal domein dat met een integratie-uitkering bekostigd blijft (voornamelijk sociale werkvoorziening en begeleid wonen), hanteert de gemeente het uitgangspunt dat deze één op één aan het betreffende beleidsterrein worden toegekend.

Btw-compensatiefonds
Een onderdeel van het gemeentefonds is het saldo (positief of negatief) van het btw-compensatiefonds. Dat btw-compensatiefonds is een rijksfonds waarbij de gemeente de btw (voor overheidsactiviteiten) kunnen declareren. Als alle gemeenten samen minder btw declareren dan er het btw-compensatiefonds  omvat, gaat het saldo over naar het gemeentefonds. Evenzo wordt overigens een tekort verrekend met het gemeentefonds. De Haagse begroting gaat ervan uit dat het saldo van het btw-compensatiefonds meegroeit met het accres van het gemeentefonds. Met dit uitgangspunt voldoet Den Haag aan het advies van de provincie Zuid-Holland.

De gemeente heeft de financiering van leningen centraal geregeld. Voor de financiering van de investeringen in de stad worden langlopende en kortlopende leningen aangetrokken. In dit programma wordt de rentelast verantwoord.  

Voor de gemeentelijke activa wordt bij het verstrekken van leningen gebruik gemaakt van een omslagrente. Het huidige tarief bedraagt 2 procent en geldt met ingang van de begroting 2017. Het BBV schrijft dwingend voor hoe de gemeente het omslagpercentage moet berekenen. Uit deze berekening blijkt dat de gemeente het omslagpercentage moet verlagen tot 1,5 procent om aan de regelgeving te blijven voldoen. De noodzaak tot verlaging van het omslagpercentage komt door de aanhoudende lage marktrente en de voorgenomen verkoop van Eneco. De verlaging van de omslagrente is voor de gemeente, met uitzondering van een klein weglekeffect, budgettair neutraal. De weglek betreft de rente die wordt toegerekend aan activiteiten die gedekt worden uit heffingen en tarieven. Het belangrijkste voorbeeld hiervan is de afvalstoffenheffing. Dit betreft circa € 0,3 mln. structureel en is opgevangen in programma Financiën.

In de paragraaf financiering staat een uitgebreide toelichting over de kortlopende en langlopende financiering.

Duurzaamheid
In de motie “Leg milieu en klimaat vast in de begroting” (RIS295470) wordt verzocht om te rapporteren over duurzaamheid samenhangend met het programma. Voor het programma Financiën gaat het om het beleggingsproces. In het beleggingsproces wordt nadrukkelijk rekening gehouden met het thema (maatschappelijk) verantwoord beleggen. Voor de toetsing van de duurzaamheidscriteria wordt gebruik gemaakt van de leidraad van Sustainalytics. Sustainalytics is een gerenommeerd duurzaamheidsratingbureau dat door veel grootbanken gebruikt wordt.  

De gemeente is aandeelhouder in verschillende vennootschappen waarbij sprake is van een publiek belang. Onderdeel van dit programma is het beheer van het aandeelhouderschap in deze deelnemingen. Dit beheer richt zich onder meer op toezichthouden op goed bestuur en financiële degelijkheid, op het behoud van de waarde en deels ook op het genereren van rendement van het (gemeentelijk) kapitaal. De gemeente is aandeelhouder in BNG, Dunea, Eneco, HMS, HTM Beheer, Stadsherstel Den Haag en omgeving, Stedin en United Fish Auctions (UFA). In 2019 is € 24,8 aan dividend geraamd. In het geval van BNG, Eneco, HMS, HTM, Stadsherstel en Stedin is er sprake van geraamde dividendinkomsten. Bij Dunea en UFA wordt geen dividend geraamd. In de paragraaf verbonden partijen staat een uitgebreide toelichting per deelneming.

De gemeente int algemene belastingen en heffingen. Deze worden hieronder per soort op hoofdlijnen nader toegelicht. In de paragraaf lokale heffingen worden deze uitgebreider toegelicht.

Onroerendzaakbelasting

De grootste gemeentelijke belasting is de onroerendezaakbelasting (OZB). Jaarlijks betalen de Haagse woningeigenaren gezamenlijk € 33,7 mln. OZB aan de gemeente. Eigenaren en gebruikers van bedrijfsgebouwen en -terreinen betalen gezamenlijk €  57,6 mln. In het coalitieakkoord 2018-2022 is afgesproken dat de OZB-opbrengsten, naast een aanpassing als gevolg van inflatie, alleen toenemen door de groei van de stad. In het Budgettair kader 2018 is als gevolg van deze groei een verhoging van de raming van de OZB opgenomen van structureel € 1,3 mln. vanaf 2018 (alleen in 2019 € 1,1 mln.). Aanpassing van de OZB op de inflatie leidt in 2019 tot een meeropbrengst van € 2,9 mln. conform de  het coalitieakkoord. Haagse amateursportverenigingen en startende ondernemers worden voor de OZB-lasten gecompenseerd. Alle verenigingen die in aanmerking komen maken gebruik van de regeling. De compensatieregeling heeft een looptijd van vier jaar (gekoppeld aan een collegeperiode) en loopt tot en met 2018. Het voornemen is om de regeling voor vier jaar te verlengen. In de begroting is structurele dekking aanwezig.

Precariobelasting
Voor het innemen van een ligplaats met een woon-of bedrijfschip heft de gemeente precariobelasting. Daarnaast heft de gemeente ook ondergrondse precariobelasting. Deze is echter wettelijk afgeschaft. Er geldt inmiddels een overgangstermijn (tot 2022) waarbij de gemeente maximaal het tarief van 2016 mag heffen. De gemeente maakt gebruik van deze mogelijkheid. De afschaffing van de precariobelasting is met ingang van 2022 structureel in de begroting verwerkt. Er wordt daardoor geen trend toegepast.

Toeristenbelasting
In het coalitieakkoord is afgesproken de toeristenbelasting met € 1,00 per persoon, per overnachting te verhogen, mede ter financiering van de hogere uitgaven in de toeristische branche. De verhoging van de tarieven leidt tot een meeropbrengst toeristenbelasting van € 2,35 mln. conform de inhoud van het coalitieakkoord. Daarnaast stijgt de opbrengst toeristenbelasting doordat steeds meer mensen Den Haag bezoeken, zakelijk of recreatief, en gebruik maken van de overnachtingsmogelijkheden. Als gevolg van deze groei wordt in 2019 een bedrag van afgerond € 1,3 mln. verwacht aan extra baten toeristenbelasting conform het Budgettair kader 2018.

Hondenbelasting
In het coalitieakkoord is besloten dat de hondenbelasting in 2021 wordt afgeschaft. Het financiële effect hiervan is in de meerjarenbegroting verwerkt.

De gemeente Den Haag heeft 73.264 erfpachtrechten in beheer. Minder dan de helft van deze rechten heeft een overeenkomst tegen canonbetaling en in de andere gevallen is de canonverplichting eeuwigdurend afgekocht. De gemeente maakt het voor erfpachters mogelijk om in meer wijken van Den Haag het juridische eigendom van de grond te verkrijgen nadat de erfpacht eeuwigdurend is afgekocht. Voor het einde van 2018 wordt een voorstel hiervoor naar de gemeenteraad gestuurd.    
Dit stimuleert onder meer de bouw voor particuliere bouw en kluswoningen. De verwachting is dan ook dat het aantal rechten zal toenemen. Den Haag gaat door met het beleid van heruitgifte van aflopende rechten. 2.150 rechten van erfpacht krijgen te maken met een herziening van de canon. Gezien de lage rente zal het huidige percentage van 3,10% naar verwachting dalen en zullen de erfpachters na de canonherziening fors minder betalen. De mogelijkheden voor het omzetten naar eigendom van afgekochte erfpachtrechten (het zogenaamde VBE) wordt in woongebieden verruimd. Daarbij wordt een gewijzigde financiële compensatie ingevoerd.

Trend en gemeentebrede reserves

Stijging lonen en prijzen
Jaarlijks passen we de begroting aan als de lonen en prijzen stijgen. Voor het bepalen van de loon- en prijscompensatie hanteren we hiervoor de uitkomsten van de macro-economische verkenningen (MEV). Bij het berekenen van de loon- en prijsstijging past de gemeente een nacalculatie toe. Als in het lopende jaren geconstateerd wordt dat de loon- en prijscompensatie hoger of lager is dan vooraf verwacht, dan volgt medio het jaar een bijstelling van de loon- en prijscompensatie. Voor 2019 en verder houden we rekening met een loonontwikkeling van 2,2 procent en een prijsontwikkeling van 1,3 procent.

Gemeentebrede reserves
Bij de gemeentebrede reserves gaat het om de reserve cofinanciering, internationaal & werving, statushouders, grote projecten, activafinanciering en de allocatiereserves incidentele middelen.
Onderstaande tabel geeft het verloop van de gemeentebrede reserves.

Ad 1 Cofinanciering
Het Cofinancieringsfonds is een fonds om het gebruik van externe middelen te stimuleren voor nieuwe innovatieve projecten in de stad.

Ad 2 Internationaal & Werving
De gemeente heeft een reserve internationaal & werving voor het aantrekken en behouden van nationale en internationale instellingen en bedrijven.

Ad 3 StatushoudersDe reserve statushouders is gevormd voor de kosten van begeleiding en ondersteuning van statushouders.

Ad 4 Activafinanciering
In de reserve activafinanciering zijn middelen opgenomen voor incidentele dekking van kapitaallasten van investeringen.

Ad 5 Reserve Grote projecten
Den Haag heeft een reserve grote projecten voor omvangrijke investeringen die een langere tijd beslaan. De onderstaande tabel maakt inzichtelijk hoeveel middelen bij welk groot project zijn gereserveerd en begroot om te onttrekken.

Spuikwartier:
Voor de bouw van het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex (OCC) in het Spuikwartier is een investeringskrediet beschikbaar gesteld. Bij oplevering van het gebouw in 2021 vindt de definitieve splitsing plaats tussen te activeren en niet te activeren kosten voor het gebouw en vindt eindafrekening plaats met beschikbaar gestelde middelen in de Reserve Grote Projecten.

Herhuisvesten Koninklijke Bibliotheek:
In het coalitieakkoord 2018 zijn middelen beschikbaar gesteld voor de mogelijke herhuisvesting Koninklijke Bibliotheek. In afwachting van definitieve besluitvorming zijn deze middelen toegevoegd aan de reserve Grote Projecten.

Realiseren duurzame en betaalbare warmte:
In het coalitieakkoord 2018 zijn middelen beschikbaar gesteld voor het ontwikkelingen van een groot aantal lokale duurzame bronnen, geothermie, warmte uit riolering en oppervlaktewater. Deze middelen zijn toegevoegd aan de reserve Grote Projecten.

Haags Investeringsfonds:
Den Haag is in transitie. De gemeente heeft middelen ter beschikking gesteld om te starten met de voorbereiding van de plannen op het gebied van Stad in Transitie en de Energietransitie.

Ad 6 Nieuwe reserve allocatie incidentele middelen begroting 2019 - 2022
Indien er bij de begrotingsvoorbereiding incidentele middelen beschikbaar zijn door bijvoorbeeld de resultaten op de jaarrekening of extra inkomsten, dan worden deze in de begroting ingezet voor nieuwe meerjarige doelen. Om de incidentele middelen over meerdere jaren uit te kunnen geven, worden ze toegevoegd aan een reserve en in de volgende jaren hier weer aan onttrokken. Ook voor de meerjarenbegroting 2019-2022 is hiervoor een reserve allocatie incidentele middelen (nieuw beleid) gevormd. In voorgaande jaren bestond deze reserve uit twee onderdelen, namelijk middelen uit het budgettaire kader en herfaseringen op de uitvoering van projecten. Voor de inzichtelijkheid is in de begroting 2019 de herfaseringen in een aparte reserve opgenomen.

De dotaties en onttrekkingen aan de reserve zijn een uitkomst van het coalitieakkoord 2018 – 2022 Den Haag, Stad van Kansen en Ambities en zijn als volgt:

In de reserve activafinanciering zijn middelen opgenomen voor incidentele dekking van kapitaallasten van investeringen. In het coalitieakkoord 2018 is € 10,2 mln. aan structurele ruimte ter beschikking gesteld om deze incidentele dekking om te zetten naar structurele dekking. Dit geeft zekerheid dat de investeringen die na verloop van tijd volledig zijn afgeschreven, ook vervangen kunnen worden. Hierdoor kan € 145 mln. aan dekking vrijvallen uit de reserve Activafinanciering. In de bovenstaande tabel is de vrijval opgenomen in het bedrag van € 162.239 mln. bij Overige financiële ontwikkelingen.

Specificatie Intensiveringen:
De navolgende tabel geeft een overzicht van de intensiveringen die uit de reserve allocatie zijn onttrokken en verantwoord op de betreffende beleidsprogramma’s. De bedragen bij programma 15 zijn toegevoegd aan de gemeentebrede projectreserves Grote Projecten en Internationaal & Werving en aan de programmareserve Jeugd.

Ad 7 Herfaseringen
Bij het plannen en realiseren van projecten is de gemeente afhankelijk van diverse factoren. Hierdoor is de uitvoering van een aantal projecten vertraagd maar zijn er ook een aantal projecten versneld. Voor het opvangen van deze verschuivingen is een aparte reserve ingesteld.

Voorbeeld van de verwerking van een herfasering:
In de praktijk kan blijken dat een project niet uitgevoerd kan worden in het jaar waarin dat oorspronkelijk begroot is. Voor de gemeente blijft het project belangrijk. In dat geval dient de uitvoering van het project en de bijbehorende financiële middelen opnieuw begroot te worden. Dit wordt herfaseren genoemd. Om de herfasering van de financiële middelen mogelijk te maken, wordt gebruik gemaakt van een herfaseringsreserve. Deze herfaseringsreserve werkt als volgt:
De gemeente heeft in 2018 lasten geraamd voor de uitvoering van een project. De uitvoering van dit project wordt met een jaar vertraagd naar 2019. In 2019 zijn geen lasten geraamd. Om de geraamde lasten in 2018 over te hevelen naar 2019 worden deze in 2018 verlaagd en toegevoegd aan de reserve Herfaseringen. In 2019 worden de lasten verhoogd en onttrokken uit de reserve. Deze reserve biedt de gemeenteraad inzicht in welke projecten later worden uitgevoerd en wat daar de financiële gevolgen van zijn.

De meerjarige dotaties en onttrekking aan de reserve zijn als volgt:
                               (Bedragen x € 1.000)

In de navolgende tabel worden de bovenstaande saldi toegelicht.

Overig en onvoorzien
Dit programma bestaat ten slotte uit een aantal andere, kleinere activiteiten, zoals gemeentebrede onderzoeken, kwijtschelding en invorderingen belastingen, compensatieregeling startende ondernemers, programmareserves, uitvoering wet WOZ (waardering onroerende zaken), activafinanciering, kapitaallasten, reclameopbrengsten en dienstverlening primair proces.

Ook zijn gemeenten verplicht om in de begroting een structurele post onvoorziene uitgaven op te nemen. Bij onvoorzien gaat het om onverwachte uitgaven of tegenvallers in het betreffende begrotingsjaar. De post onvoorzien biedt de flexibiliteit die nodig is voor een soepele uitvoering van de begroting. De post onvoorzien bedraagt, net als de afgelopen jaren, € 0,8 mln.