Wat gaan we daarvoor doen en wat gaat het kosten 2019?

Duurzaam verwarmde woningen
De ambitie is om een klimaatneutrale stad te zijn in 2030. De ambitie voor deze collegeperiode is om ruim 25.000 gebouwen van duurzame energie te voorzien. Er is structureel € 1,1 mln. beschikbaar voor de energietransitie. Daarnaast is er vanuit het coalitieakkoord incidenteel € 4,5 mln. per jaar beschikbaar in de periode 2019-2022. Deze middelen zullen worden benut om als gemeente regie te voeren op het verduurzamen van de Haagse warmtevoorziening, op verdere energiebesparing en om initiatieven en projecten te ondersteunen.
Om de overgang naar een schonere en meer duurzame energievoorziening te versnellen, werkt de gemeente natuurlijk ook in 2019 aan een betere oplossing dan  het verwarmen met  aardgas. Woningen worden aangesloten op de stadsverwarming in Den Haag-Zuidwest waar de geothermiecentrale aan 3.000 à 4.000 woningen duurzame warmte gaat leveren zodra de aangevraagde vergunning door het ministerie is goedgekeurd. Waar mogelijk zullen we bij de provincie; rijk en op Europees niveau subsidie aanvragen zodat we nog grotere stappen kunnen zetten in de energietransitie. Zodra  de eerste geothermiebron aan de Leyweg zonder (technische) problemen werkt,
een businesscase kent en ook bewezen veilig is, worden plannen gemaakt en locaties gevonden om deze collegeperiode nog tenminste drie geothermiebronnen te realiseren. Verder kijken we of het mogelijk is om restwarmte te benutten. Daarnaast  werkt de gemeente aan winning van warmte uit de lucht, de bodem en het oppervlaktewater.

Tien Groene Energie Wijken
In tien Groene Energie Wijken in de stad worden bewoners en bedrijven als eerste betrokken bij de energietransitie. In 2019 worden de eerste wijkenergieplannen gemaakt voor energiebesparing en uitfasering van aardgas en de overgang op duurzame energie. Uitvoering van de plannen wordt zoveel mogelijk gecombineerd met het onderhoud en geplande ingrepen in vastgoed en in de openbare ruimte. We stimuleren energiebesparing door isolatie en bewust en efficiënt gebruik. Bijvoorbeeld door de cv-ketel en timers beter in te stellen.

Energiebesparing en duurzame bedrijven
Ook met het programma Duurzaam woningonderhoud werkt Den Haag aan het reduceren van de uitstoot van CO₂. Met ondernemers zal worden samengewerkt om bijvoorbeeld bedrijventerreinen te verduurzamen. De gemeente geeft uiteraard zelf het goede voorbeeld door de eigen huisvesting, vervoer en inkoop van goederen en diensten duurzamer te maken.

Woningen transitieklaar  
In 2019 worden zoveel mogelijk duurzame woningrenovaties mogelijk gemaakt door onder andere leningen en subsidies te verstekken en nauw samen te werken met de woningbouwcoöperaties. Daarbij is ‘transitieklaar’ het uitgangspunt: afhankelijk van de toekomstige duurzame energievoorziening per wijk worden woningen gerenoveerd naar het niveau waarop ze klaar zijn voor de aansluiting op de duurzame warmtevoorziening. Voor verduurzaming van de woningvoorraad is circa € 2,5 mln. beschikbaar (deze middelen zijn nog begroot onder activiteit duurzaamheid, zie hieronder).

Om dit te realiseren wordt er ingezet op:

• We gaan door met de bewonersinformatie over energiebesparing, duurzaam woningonderhoud en veilig en gezond wonen.
• Er wordt in 2019 extra ingezet op de gebieden waar het energieverbruik of het risico op achterstallig onderhoud afwijkt van de norm (RIS 281663). In deze focusgebieden gaan we bewoners benaderen. Ze krijgen daarbij meteen ook inzicht over andere onderwerpen, zoals wateroverlast, vocht, schimmel en asbestsanering. In samenwerking met corporaties geven we in 2019 invulling aan de woning-APK. Deze geeft bewoners inzicht in het veiliger en gezonder maken van de woning.
• Ook in 2019 helpt de gemeente om de energierekening omlaag te brengen.
• De gemeente betrekt eigenaren, verhuurders en beheerders van grotere panden bij de verduurzaming.
• We blijven verenigingen van eigenaren ondersteunen  bij duurzaam woningonderhoud. Het VvE-duurzaamheidsfonds blijft hierbij een belangrijk instrument.
• De gemeente pakt samen met bewoners woningen aan waar de geluidsnorm wordt overschreden. Er is een door het Rijk vastgelegde A-lijst met woningen die in aanmerking komen voor geluidsanering. In 2019 wordt voor 74 woningen een subsidie aanvraag ingediend. Naar verwachting is in 2023 de hele A-lijst gesaneerd. De kosten worden gedekt uit de jaarlijks aan te vragen rijkssubsidie.
• Ten slotte gaat Den Haag verder met het verduurzamen van bedrijfspanden en kantoren. Samen met ondernemers worden er plannen gemaakt voor verduurzaming van een aantal bedrijventerreinen. We steunen plannen van bedrijven die samen over willen stappen op duurzame energie. Samen met de rijksoverheid en de provincie werken we aan het programma Energierijk waarbij we 16 kantoren rondom het centraal station aansluiten op een gemeenschappelijke en duurzame energievoorziening. Hier hoort ook het stadshuis bij.

.

Klimaatbestendige stad
In 2019 werkt de gemeente verder aan het klimaatbestendig maken van de stad. Bij de uitwerking van het thema wordt in lijn met het Deltaprogramma ruimtelijke adaptatie de trits ‘weten, willen, werken’ gevolgd.

Bij weten gaat het om de vraag: wat moeten we weten om de stad klimaatbestendig te maken? Den Haag heeft intensieve contacten met onderzoekinstellingen en werkt samen met andere steden en het Hoogheemraadschap van Delfland. Zo doet Den Haag mee aan de nationale Citydeal klimaatadaptatie. Er zijn al stresstesten voor hitte en neerslag uitgevoerd. Deze laten zien wat de knelpunten in de stad zijn bij extreme omstandigheden. Met dit inzicht kunnen we aan de slag.

Bij willen gaat het om het vertaling van kennis naar uitvoering. Er zijn een aantal bestaande nota’s zoals De Agenda groen, de Agenda ruimte voor de stad en de nota Haagse hoogbouw: Eyeline en Skyline. De kadernota duurzaamheid  zal de koers  van  dit college uitzetten en deze nota’s op basis van voortschrijdend inzicht waar nodig aanvullen.  

Uiteindelijk moet dit leiden tot concrete maatregelen. De energietransitie wordt tastbaar doordat steeds meer woningen van het gas afgaan en duurzame energie krijgen. Het elektrisch vervoer groeit en de luchtkwaliteit verbetert. De stad wordt groener, waarbij er aandacht is voor de biodiversiteit. Steeds minder regenwater wordt afgevoerd via het riool maar gaat direct naar het oppervlaktewater. Dit draagt niet alleen bij aan klimaatbestendigheid, maar de stad wordt er ook leefbaarder door.

Samen met bewoners en bedrijven
Steeds meer inwoners en ondernemers zetten zich in voor een duurzame leefomgeving. In 2019 worden duurzame initiatieven gestimuleerd, van de energietransitie tot stadslandbouw. Met de stichting Duurzaam Den Haag (basissubsidie van € 0,48 mln.) werken wij samen om het Haagse duurzaamheidsnetwerk verder uit te bouwen.

Tariefontwikkeling
In 2019 is het tarief trendmatig verhoogd met 3,25%. Hiermee komen de totale opbrengsten voor afvalstoffenheffing op circa € 66,4 mln. Op dit moment is de jaarlijkse afvalstoffenheffing niet 100% kostendekkend (zie paragraaf lokale heffingen). Er worden meer lasten gemaakt dan er aan inkomsten binnenkomt. Dit saldo wordt verrekend met de voorziening afvalstoffenheffing, waardoor deze voorziening de komende jaren zal afnemen. De meerjarenraming is in onderstaande tabel opgenomen.

Afval
Het verwerkingscontract voor huishoudelijk afval loopt in 2020 af. In 2019 moet daarom een nieuw contract worden aanbesteed. De marktverkenning laat zien dat er weinig innovatie is in deze sector. Dat past niet bij de ambitie van dit college. In 2019 zal uitgewerkt worden hoe het afval op een innovatieve en zo duurzaam mogelijke manier verwerkt kan worden.

De gemeente is verantwoordelijk voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. De ambitie is om 9,5 miljoen kilo gescheiden afval per jaar meer in te zamelen in de periode tot 2020. Dit komt neer op circa 20 kilo per inwoner per jaar, waarmee het percentage afvalscheiding toeneemt tot 35%.

Wat zijn de activiteiten in 2019?

• In alle 44 Haagse wijken komen afvalsorteerstraatjes voor glas, papier, textiel en PMD (plastic, metalen verpakkingen en drankenkartons). We gaan het om de week huis-aan-huis inzamelen van gescheiden afval in laagbouwwijken verder uitbreiden, waar in of bij de eigen woning ruimte is om minicontainers (kliko’s) te plaatsen.
• Begin 2019 wordt de balans opgemaakt van de pilot met afvalscheiding in hoogbouw. De pilot maakt deel uit van een landelijk onderzoektraject met andere grote steden over verbetering van de inzameling van groente-, fruit- en tuinafval  in hoogbouwwijken. April 2018 is de scheidingsproef met gekleurde zakken gestart. Deze wordt in mei 2019 geëvalueerd.
  In 2019 wordt de motie Afvalscheiding bij nieuwbouwprojecten uitgevoerd. We gaan verder met de nascheiding van kunststof en drankenkarton uit het restafval. Hiermee wordt een hoger afvalscheidingspercentage mogelijk.
• Eveneens in 2019 krijgt het terugdringen van de hoeveelheid afval prioriteit. Het gaat daarbij vooral om het terugdringen van plastic en verpakkingsmaterialen. Ook kan afval worden voorkomen als er meer mogelijkheden komen om producten te repareren of wanneer mensen spullen meer delen.

Met de komst van ondergrondse restafvalcontainers neemt de overlast van vuilniszakken en meeuwen af. Bewoners waarderen de inzamelwijze met deze containers met een ruime 8. Het vijfde programma voor de plaatsing van nog eens 900 ondergrondse containers (RIS 297091) wordt afgerond in 2019 met de plaatsing van de resterende containers. De kosten van het plaatsen bedraagt circa € 5,8 mln. waarvan € 2,7 mln. wordt geïnvesteerd.

Luchtkwaliteit
In 2019 wordt de jaarlijkse rapportage opgesteld over de kwaliteit van de lucht in Den Haag, aan de hand van de landelijke rapportage hierover door het RIVM en de eigen gemeentelijke meetpunten.

De gemeente gaat in de periode 2019-2022 verder met subsidies om vervuilende auto’s en brommers in te ruilen. Hiervoor is € 0,3 mln. per jaar beschikbaar. Samen met het Rijk en de andere grote steden wordt gewerkt aan een uniforme milieuzone waarmee de meest vervuilende bestel- en personenwagens uit het centrum kunnen worden geweerd. Verder bereidt de gemeente in 2019 de uitwerking van het verbod op vervuilende tweetakt brommers in 2020 voor.

Externe veiligheid

De nota Externe veiligheid (RIS 259485) bepaalt ook in 2019 het Haagse beleid voor externe veiligheid. Daarbij gaat het zowel om beheersing van risico’s als om het zo vroeg mogelijk betrekken van externe veiligheidsrisico’s bij ruimtelijke plannen en bij het verlenen van omgevingsvergunningen. Ontwikkelingen langs de route van gevaarlijke stoffen Utrechtsebaan worden getoetst aan de oriëntatiewaarde.

Omgevingsdienst Haaglanden

De 9 gemeenten in de regio Haaglanden en de provincie Zuid-Holland hebben hun wettelijke milieu-uitvoeringstaken ondergebracht in de Omgevingsdienst Haaglanden. De deelnemersbijdrage van Den Haag voor 2019 bedraagt circa € 6,0 mln. De gemeente geeft in de startbrief 2019 aan waar de gemeentelijke prioriteiten liggen bij het actualiseren van de vergunningen en het uitvoeren van toezicht en handhaving. Daarbij zal het doorvoeren van duurzaamheidsmaatregelen door bedrijven prioriteit krijgen.

Bestrijding geluidshinder

Op grond van de Europese richtlijn omgevingslawaai wordt elke 5 jaar een actieplan opgesteld. Het Actieplan omgevingslawaai wordt voor het einde van 2018 geactualiseerd. Doel is om geluidsoverlast door het verkeer te verminderen, onder andere door het aanleggen  van wegvakken met geluidsreducerend asfalt. Hiervoor wordt aangesloten bij de meerjarenplanning wegonderhoud.

Bodembescherming en bodemsanering

In het kader van het uitvoeringsprogramma Bodem en ondergrond (RIS 299493) beheert Den Haag onder andere de eeuwigdurende saneringsopgaven, waaronder 2 voormalige gasfabrieken Gaslaan en Binckhorst. Ook worden de laatste resterende saneringsopgaven tot en met 2020 afgerond. Het gaat bijvoorbeeld om de Swammerdamstraat en de Buitentuinen. Hiervoor is jaarlijks structureel € 1,1 mln. beschikbaar.

Aan milieueducatie wordt in 2019 circa € 1,3 mln. besteed. De gemeente vindt het belangrijk dat de inwoners van Den Haag van jongs af aan in aanraking komen met thema’s als milieu en duurzaamheid. Voor het basis- en het voortgezet onderwijs worden ook in 2019 diverse activiteiten aangeboden over voedsel, afval, energie, water, groen en de openbare ruimte.

Een nieuwe trend zijn de gastlessen van bijvoorbeeld archeologen, boswachters en medewerkers van vegen,  riolering en water. Er wordt gewerkt aan de implementatie van techniek in het onderwijs en meegedacht om alle Haagse scholen duurzaam te krijgen. Ook voor de kinderopvang zijn diverse activiteiten ontwikkeld. Er is een speciaal programma rond duurzaamheid voor volwassenen. Dit programma draait in diverse wijken en is voor lager opgeleiden.
In 2019 bezoeken circa 3.000 Haagse basisschoolleerlingen het buitencentrum School in Bos in Wilhelminaoord. De gemeente draagt hieraan circa € 0,35 mln. bij.

Moties “duurzaamheid in de begroting”
“In de vorige periode heeft de raad bij bespreking van de programma-begroting in 2016 en 2017 moties aangenomen waarin het college wordt gevraagd duurzaamheid zichtbaar te maken in de begroting (RIS 295470 en RIS 297813). Achterliggend motief was dat het toenmalige college meer expliciet en meer concreet het duurzaamheidsvraagstuk zou oppakken.  

In het nieuwe coalitieakkoord 2018-2022 “Den Haag, stad van kansen en ambities” heeft het college afspraken gemaakt over duurzaamheidsinitiatieven. De duurzaamheidsambities en -plannen worden in dit programma zichtbaar gemaakt. De meer concrete uitwerking met bijbehorende indicatoren volgt in de nieuwe kadernota duurzaamheid.

Met dit nieuwe begrotingsprogramma duurzaamheid en de komende kadernota beantwoordt het college aan de achterliggende vraag van de raad.